De financiële verhouding is inmiddels een grote risicofactor voor alle gemeenten. Een structureel herstel van gezonde gemeentefinanciën met een toereikende Rijksbekostiging is doorgeschoven naar een nieuw Kabinet c.g. Regeerakkoord. De uitkomsten daarvan laten vooralsnog op zich wachten. In afwachting daarvan in onzekerheid troef en weten gemeenten niet “waarvoor ze aan de lat staan”. Daarbij zijn met de volgende factoren van substantiële omvang te noemen:
- In de huidige meerjarenbegroting zit per 2025 een structurele opschalingskorting van het Rijk op de algemene uitkering gemeentefonds verwerkt van afgerond € 3,5 miljoen. Deze korting is opgebouwd in de periode 2018-2025, met de hoogste kortingen in de laatste jaren;
- Het sociaal domein laat al een reeks van jaren een sterke autonome kostenstijging zien. Dit is een landelijk patroon. De Rijksbekostiging schiet tot dusver structureel tekort en blijft hier ver bij achter. Naast de kosten van Jeugdhulp betreft dit ook de Wmo, met name door de invoering van het abonnementstarief. De grote tekorten op Jeugdhulp hebben zelfs geleid tot een arbitrageprocedure tussen Rijk en VNG;
- Het is op dit moment onzeker hoe het bijstandsvolume en de samenhangende bekostiging van de bijstandsverstrekking via het BUIG-budget zich gaat ontwikkelen. Tussen de opvolgende prognoses van het CPB zitten grote schommelingen die doorwerken in de rekenregels voor het macrobudget BUIG;
- Een structureel afdoende bekostiging van nieuwe gemeentelijke taken, c.q. maatschappelijke opgaven zoals het klimaatakkoord (duurzaamheidsopgave) en de invoering en uitvoering van de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging in de Bouw is nog niet goed geregeld en een risico;
- Het Rijk heeft een voorstel naar buiten gebracht voor een grootschalige herziening van de verdeling van het gemeentefonds. Dit voorstel ligt nu om advies bij de ROB (Raad voor het Openbaar Bestuur), waarna consultatie van de VNG volgt (najaar/eind 2021). Definitieve besluitvorming over een nieuw verdeelstelsel zou zijn beslag moeten krijgen via het nieuwe Regeerakkoord, om dan vanaf 1 januari 2023 gefaseerd in te gaan. Volgens de op dit moment bekende cijfers “zit Amstelveen aan de goede kant van de streep”. Dit is wel een signaal, maar het zijn indicatieve, met grote onzekerheden omgeven cijfers;
- De macro-economische ontwikkeling, de schaarste aan grondstoffen en personeel, de betaalbaarheid van ons pensioenstelsel en de opgelopen staatsschuld hebben (deels direct en deels indirect via de Rijksbegroting) grote impact op de gemeentefinanciën.